CSR w Polsce i na świecie – długoterminowa wartość odpowiedzialnego biznesu

Społeczna odpowiedzialność biznesu jest dziś ważnym elementem zarządzania strategicznego i operacyjnego. Przyjmując CRS, firma musi mieć świadomość złożoności uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych, w których funkcjonuje. Dzięki temu może podejmować działania w równowadze z otoczeniem i budować trwałe relacje z interesariuszami oparte na zaufaniu.

Wielkości działań firmy od dawna nie ocenia się w oparciu o kryteria finansowe – podstawą oceny jest wartość, jaką firma tworzy dla społeczeństwa. Znajomość powiązań z otoczeniem służy harmonizowaniu jej celów tak ekonomicznych, jak i społecznych i środowiskowych. A dbając o zrównoważony rozwój tworzy strategię środowiskową skoncentrowaną na systemie wartości, w którym zasoby naturalne zajmują ważne miejsce i podlegają ochronie.

CSR stanowi formę mecenatu, która, uwzględniając dobro społeczne, tworzy nowe sieci powiązań na linii biznes – kultura – społeczeństwo

Społeczna odpowiedzialność biznesu nakłada na firmy obowiązki podejmowania kwestii społecznych na zasadach wolontariatu i we współpracy z interesariuszami. […] Wykraczając poza odpowiedzialność ekonomiczną i zobowiązania prawne społeczeństwo oczekuje od firm, że dodatkowo podejmą odpowiedzialność etyczną i zaangażują się w działalność charytatywną wspierającą kolejne cele społeczne (prof. Stefan Schaltegger, Centre for Sustainability Management, Germany)

Światowe trendy w postrzeganiu biznesu przez klientów

Aby zilustrować, jak ważna stała się na świecie odpowiedzialność społeczna, warto przytoczyć wyniki ankiety z 2017 roku przeprowadzonej przez Cone Communications. Wykazano, że ponad 60% Amerykanów ma nadzieję, że w razie braku regulacji rządowych, to firmy będą napędzać zmiany społeczne i środowiskowe. Prawie 90% stwierdziło, że kupiłoby produkt, gdyby firma wspierała interesującą ich sprawę, a 75% – odmówiłoby zakupu od firmy, która popiera ideę sprzeczną z ich przekonaniami.

Z innej ankiety, przeprowadzonej wśród pokolenia Y na całym świecie, wynika, że młodzi preferują produkty stworzone z myślą o środowisku, a także wolą pracować w organizacji, która je chroni. Badanie The Deloitte Millennial Survey 2017 pokazuje, że zaangażowanie biznesu w działania społeczne i jego wpływ na otoczenie mają ogromne znaczenie. Aż 75% badanych z pokolenia Y twierdzi, że biznes ma pozytywny wpływ na społeczeństwo i powinien być główną siłą wprowadzającą pozytywne zmiany. 

Obszary działań CSR w Polsce

W 2020 roku po raz kolejny Forum Odpowiedzialnego Biznesu zaprezentowało raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki”, czyli największy przegląd działań CSR. W edycji 2019 znalazło się 1696 praktyk zgłoszonych przez 214 firm.

Najdynamiczniej rozwijającym się obszarem okazało się środowisko – wzrost o ponad 35% wobec poprzedniej edycji. Wśród 321 przykładów działań 129 firm znalazły się m.in. ograniczenia zużycia plastiku, gospodarki obiegu zamkniętego, ochrony bioróżnorodności, edukacji środowiskowej czy przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu.

Rok 2019 można uznać za rok środowiska naturalnego, a najnowsza edycja Raportu potwierdza tę tezę. […] Firmy postawiły na rozwiązania prośrodowiskowe, bo też dla szerokiego grona interesariuszy stał się to wręcz kluczowy temat.[…] – mówi Marzena Strzelczak, dyrektor Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

W raporcie „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” głównym kluczem podziału praktyk pozostaje siedem obszarów wyznaczonych przez normę ISO 26000.

7 obszarów działań CSR wg normy ISO 26000:

1. Ład organizacyjny

Ład organizacyjny to system firmy, poprzez który podejmuje i wdraża decyzje zmierzające do realizacji jej celów. Obejmuje on opracowywanie strategii, w tym wyznaczenie celów i wartości docelowych na rzecz CSR. Kwestie warte uwzględnienia to propagowanie równych szans grup nie dość reprezentowanych (m.in. kobiet, grup rasowych i etnicznych) w dostępie do wyższych stanowisk czy osiągnięcie równowagi między potrzebami firmy a jej interesariuszy (potrzeby bieżące i przyszłych pokoleń).

Obszar ten prezentuje praktyki w kategoriach: compliance, dialog z interesariuszami, etyka, raportowanie oraz zarządzanie. Dominuje etyka (blisko 40% z 96 praktyk tego obszaru). Raport wskazuje na trend w kategorii „zarządzanie” zakładający konieczność dodatkowych regulacji i polityk środowiskowych.

2. Prawa człowieka

Działania na rzecz praw obejmują kwestie zagrożenia praw człowieka, unikanie współudziału/pomocy w działaniach nieprawnych, dyskryminację, nierówność płac, godzenie życia prywatnego z zawodowym, fundamentalne zasady i prawa w pracy, budowanie włączającej kultury organizacyjnej w firmie. W Polsce ważne w tym obszarze jest zarządzanie różnorodnością w miejscu pracy oraz zapobieganie mobbingowi i dyskryminacji. 

Raport odnotował, że w tej i poprzedniej edycji to najmniej licznie reprezentowany obszar – zaledwie 74 praktyki. Wykazał też, że polskie firmy mające globalne łańcuchy dostaw powinny zwrócić uwagę na kwestię łamania praw człowieka, np. u dostawców z krajów rozwijających się.

3. Praktyki pracownicze

Praktyki pracownicze oznaczają zatrudnienie, warunki pracy, BHP, ochrona socjalna, dialog społeczny, włączanie w życie firmy, rozwój i szkolenia w pracy, stwarzanie warunków dla potrzebujących – np. kobiet w ciąży. Obszar ten dotyczy zarówno pracowników danej firmy, jak i jej podwykonawców. W tym jest też wolontariat pracowniczy – wsparcie firmy dla pracowników angażujących się w pomoc potrzebującym.

Raport ukazał, że w obszarze pracowniczym nastąpił znaczny spadek. Zgłoszono 185 nowych praktyk (rok wcześniej 237). Największy odnotowano w kategoriach „zdrowie pracowników” oraz „wolontariat pracowniczy”. Uwagę zwraca kategoria „szkolenia i rozwój”, reprezentowana dużo liczniej.

4. Środowisko naturalne

Działania dla środowiska naturalnego obejmują np. zapobieganie zanieczyszczeniom, zrównoważone wykorzystanie zasobów, łagodzenie skutków zmian klimatu, ochrona środowiska, różnorodność biologiczna i przywracanie siedlisk przyrodniczych. Decyzje i działania firm zawsze mają wpływ na środowisko, niezależnie od ich wielkości czy branży, w jakiej działają. Wiąże się to m.in. z wykorzystywaniem zasobów, emisją zanieczyszczeń czy wytwarzaniem odpadów.

Wg raportu, w tym obszarze nastąpił największy wzrost liczby firm i ich dobrych praktyk – 321 (wzrost o ponad 35%). Najczęściej dotyczą one edukacji prośrodowiskowej wśród pracowników, dzieci, społeczności i mieszkańców miast. Wciąż nieliczne są jednak inicjatywy związane z edukacją rynku. Jak wynika z raportu, coraz większego znaczenia nabierają zagadnienia gospodarki obiegu zamkniętego i ochrony bioróżnorodności. Najczęstsze przykłady działań to np. rezygnacja z plastiku.

5. Uczciwe praktyki operacyjne

Uczciwe praktyki operacyjne to działania związane z etycznym postępowaniem firmy w kontaktach z innymi instytucjami (partnerzy biznesowi, administracja publiczna, organizacje branżowe); przeciwdziałanie korupcji, uczciwa konkurencja, odpowiedzialne angażowanie się w politykę; promowanie CSR w łańcuchu wartości, poszanowanie praw własności.

Ciekawym pomysłem w tym obszarze jest włączanie przez niektóre polskie firmy przedsiębiorstw społecznych do grona swoich dostawców. Mimo to w tej edycji raportu obszar ten ukazał ubogość praktyk, bo 73, przy czym firmy skupiają się na działaniach z zakresu edukacji rynku oraz kształtowania relacji z dostawcami.

6. Zagadnienia konsumenckie

Zagadnienia konsumenckie to uczciwy marketing i praktyki dotyczące umów, prawdziwe i obiektywne informacje, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo konsumentów, zrównoważona konsumpcja, obsługa konsumenta (wsparcie przy reklamacjach i rozstrzyganiu sporów, ochrona jego danych).

Raport pokazał, że obszar ten wypełniło 41 firm i ich 95 praktyk z sześciu kategorii. Najliczniejszą jest edukacja konsumentów, kolejno: dostępność produktów i usług, udogodnienia dla klientów, partycypacja konsumentów, odpowiedzialna konsumpcja, zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów. Niestety, temat ten nie rozwija się w Polsce tak dynamicznie jak inne obszary.

7. Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej

Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej obejmuje inwestycje społeczne, tworzenie miejsc pracy i rozwijanie dostępu do technologii, tworzenie projektów zdrowotnych i edukacyjnych, prowadzenie działań filantropijnych. W tym obszarze zawiera się m.in. współpraca z organizacjami pozarządowymi i uczelniami wyższymi. 

Obszar ten wypełnił co trzecią zgłoszoną do raportu praktykę. Potwierdza to stałą tendencję wzrostową do zainteresowania firm realizacją działań i innowacji społecznych. Spośród 17 praktyk tego obszaru do najliczniej reprezentowanych należą: działania charytatywne i filantropijne oraz edukacja dzieci i młodzieży. Najsłabiej zaś – rozwój przedsiębiorczości i zrównoważone miast.

Przykłady CSR w światowym biznesie

Niektóre światowe marki prowadzą działalność zgodną z CSR na szeroką skalę, mając w tej dziedzinie wieloletnie doświadczenie. Do najczęściej opisywanych firm należą m.in.: Johnson & Johnson, Coca-Cola, TOMS, Pfizer, Starbucks, Lego czy Google.

Większość z nich koncentruje się na zmniejszaniu wpływu gazów cieplarnianych na środowisko poprzez inwestowanie w alternatywne źródła energii i ograniczaniu ilości odpadów. Niektóre na dostarczaniu leków, szczepionek i bezpiecznej wody tam, gdzie jest na nie zapotrzebowanie, oraz na rozmaitych akcjach charytatywnych na całym świecie. Inne jeszcze wprowadzają innowacyjne udogodnienia wśród swoich pracowników i chronią ich praw.

Podsumowanie

Przy okazji wspomnianego już przeglądu najlepszych praktyk CSR w Polsce w 2019 roku i raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki”, Marzena Strzelczak podkreśliła, że […] Kryzys związany z pandemią koronawirusa dowiódł, że firmy potrafią reagować szybko, niosąc pomoc i wsparcie.

[…] Pojawią się nowe wyzwania, ale też pilniejszymi mogą okazać się te znane już wcześniej, takie jak np. kwestia wykluczenia cyfrowego czy przeciwdziałania przemocy, bezdomności. Są one ściśle związane z sytuacją ekonomiczną i społeczną, spodziewanymi zmianami na rynku pracy oraz specyficznymi formami pracy, takimi, jak – obecnie szeroko praktykowana – praca zdalna.

Bardzo ważna będzie oczywiście kwestia rozwiązań propracowniczych w kontekście przeciwdziałania możliwym redukcjom zatrudnienia. Na naszych oczach powraca, po raz kolejny, także temat form zatrudnienia – czy rzeczywiście chcemy i, jako społeczeństwo, możemy sobie pozwolić na to, żeby ratownik medyczny czy pielęgniarka pracowali na samozatrudnieniu? […].

Chcesz dowiedzieć się więcej o konkretnych instrumentach CSR? Zajrzyj do tego artykułu na naszym blogu: Społeczna odpowiedzialność biznesu – wybór czy konieczność?