Powszechnie mówi się, że technologia jest dziedziną zdominowaną przez mężczyzn. Jednak faktem jest, że kobiety w dużej mierze położyły podwaliny pod aktualny kształt technologii. Dokonały odkryć, które do dziś wpływają na świat IT, i przyczyniły się do powstania wielu języków programowania. Odegrały istotną rolę w dziedzinie informatyki, opracowując niektóre z najważniejszych elementów nowoczesnego IT.
Wybraliśmy sylwetki 15 kobiet, które na przestrzeni lat miały i nadal mają wpływ na rozwój branży IT. Do najbardziej zasłużonych w historii technologii należą niewątpliwie:
1. Ada Lovelace 1815-1852
Urodziła się w Londynie i była córką poety lorda George’a Byrona. Matka dbała o jej wykształcenie – chciała, by uczono ją nauk ścisłych i matematyki, do której mała Ada od najmłodszych lat przejawiała pasję. Uważana jest za pionierkę programowania i pierwszą na świecie programistkę komputerową.
Opracowała sposób, w jaki silnik analityczny Charlesa Babbage’a może wykonywać obliczenia. Maszyna ta umożliwiła mechanizację operacji matematycznych i dlatego stała się ważnym etapem w ewolucji komputerów. Lovelace stworzyła algorytm, który wkrótce uznano za pierwszy na świecie program komputerowy, nazwany jej imieniem. Corocznie drugi wtorek października jest obchodzony jako światowy Dzień Ady Lovelace, aby uczcić osiągnięcia kobiet w karierach STEM.
2. Edith Clarke 1883-1959
Była pierwszym w historii inżynierem elektrykiem płci żeńskiej na świecie. Urodziła się w dziewięcioosobowej rodzinie. Osierocona w wieku 12 lat, swój spadek wykorzystała na sfinansowanie edukacji w college’u, gdzie studiowała matematykę i astronomię. Następnie uczyła matematyki i fizyki w szkole w San Francisco oraz w Marshall College. Pracowała jako menedżer żeńskiego zespołu obliczeniowców w AT&T. Jednocześnie studiowała elektrotechnikę na Uniwersytecie Columbia. Jako pierwsza kobieta uzyskała tytuł magistra elektrotechniki na Massachusetts Institute of Technology.
W General Electric Clarke stworzyła i opatentowała The Clarke Calculator – graficzne urządzenie rozwiązujące m.in. funkcje hiperboliczne dziesięć razy szybciej niż inne urządzenia – używane do przesyłania energii elektrycznej liniami przesyłowymi. Była pierwszą kobietą, która wygłosiła referat w Amerykańskim Instytucie Inżynierów Elektryków, pierwszą kobietą inżynierem, która została jego członkiem, i pierwszą kobietą profesorem elektrotechniki University of Texas.
3. Grace Hopper 1906-1992
Urodziła się w Nowym Jorku i uczęszczała na Uniwersytet Yale. Była nie tylko naukowcem; służyła też w marynarce wojennej USA. Została jedną z pierwszych programistek kalkulatora mechatronicznego Mark 1, wykorzystywanego podczas działań II wojny światowej – protoplasty dzisiejszych komputerów. Kariera wojskowa zaprocentowała stopniem kontradmirała (lata 80.). Kariera informatyczna Hooper jest równie imponująca. Wystarczy wspomnieć, że była ona członkiem zespołu, który stworzył komputer UNIVAC I (pierwszy na świecie elektroniczny komputer ogólnego przeznaczenia) oraz zaimplementowała konsolidator do programów pisanych na tę maszynę.
Brała też udział w rozwoju języków programowania jak FLOW-MATIC, CODASYL, a przede wszystkim COBOL – języków niezależnych od maszyn, co utorowało drogę jednemu z pierwszych języków programowania wysokiego poziomu, COBOL.D w matematyce. W ramach firmy Eckert-Mauchly Computer Corp Hopper zaprojektowała kompilator, który tłumaczył instrukcje programisty na kody komputerowe. Jako pierwsza wprowadziła określenie “bug”, dla błędów w kodzie. Stworzyła ponadto 500-stronicowy podręcznik, w którym opisała podstawowe zasady działania maszyn komputerowych. Otrzymała kilka nagród, z których jedną nadał jej Barack Obama w 2016 roku – Prezydencki Medal Wolności.
4. Mary Kenneth Keller 1913-1985
Była pionierem informatyki i jako pierwsza kobieta w USA w historii otrzymała tytuł doktora w tej dziedzinie (1965). Wcześniej została magistrem fizyki i matematyki. Była przy tym siostrą zakonną rzymskokatolicką. Po ukończeniu Uniwersytetu DePaul pracowała w National Science Foundation (wówczas jeszcze szkole tylko dla mężczyzn). Połączyła ona siły z dwoma innymi naukowcami, aby opracować język programowania komputerowego BASIC, dzięki któremu korzystanie z komputera stało się dostępne już nie tylko dla naukowców.
Po doktoracie założyła wydział informatyki w Clarke College, aby promować edukację komputerową. Taki wydział rozwinęła też w katolickim college’u dla kobiet o nazwie Clarke College, będąc orędowniczką kobiet w tej dziedzinie. Clarke University w uznaniu jej zasług ustanowił Stypendium Informatyczne Mary Keller.
5. Jean Sammet 1928-2017
Była, poza Grace Hopper, tą kobietą, która przyczyniła się do stworzenia wspomnianego języka COBOL. Otwarcie sprzeciwiała się nazywaniu Hopper „matką COBOL-a” i tym samym marginalizacji udziału w tym projekcie innych osób. W 1961 roku Sammet dołączyła do IBM, gdzie zajmowała się m.in. rozwijaniem języka FORMAC bazującego na FORTRAN-ie.
Znana jest też z napisania książki Programming Languages: History and Fundamentals (1969), w której opisuje historię języków programowania, klasyfikując około 120 z nich, oraz przedstawia podstawowe koncepcje związane z tą dziedziną. Z tego też powodu Sammet bywa określana historykiem języków programowania.
6. Kobiety ENIAC
W latach 1942–1945 siedem kobiet zostało autorkami kodu dla pierwszego cyfrowego komputera ENIAC, który choć nie przypominał urządzeń współczesnych (24 m długości, 2,5 m wysokości, 30 ton przełączników do wprowadzania tablic numerów), to w tamtym czasie stał się pierwszym elektronicznym komputerem na świecie. Zaprogramowały go:
- Betty Jean Jennings Bartik
- Kathleen McNulty
- Mauchly Antonelli
- Ruth Lichterman Teitelbaum
- Frances Bilas Spence
- Marlyn Wescoff Meltzer
- Frances Snyder Holberton
Pracę tę wykonały w ramach prowadzonego przez armię amerykańską tajnego projektu II wojny światowej. Nie było wówczas języków programowania, kompilatorów, tutoriali, a programowanie wykonywano w oparciu o diagramy logiczne. Efektem ich wysiłków był komputer dokonujący złożone obliczenia w ciągu kilku sekund. Nie wiedziały przy tym, że ich kod zapoczątkował erę wytwarzania oprogramowania.
Bo choć projekt się powiódł, bohaterki ENIAC długo nie otrzymały należnego im uznania. Dopiero w 1997 roku wprowadzono je do Hall of Fame Women in Technology International (WITI), a w 2014 roku Walter Isaacson w swojej książce Innowatorzy zestawił Siódemkę ENIAC z takimi postaciami jak Steve Jobs i Nikola Tesla. Powstał też film dokumentalny Projekt Eniac Programmers ukazujący sposób, w jaki kobiety wymyśliły sposób programowania tej maszyny.
7. Elizabeth „Jake” Feinler 1931-
Urodziła się w Zachodniej Wirginii. Ukończyła studia licencjackie w West Liberty State College. Podczas pracy nad doktoratem z biochemii odkryła swoją pasję do kompilacji danych. Postanowiła przerwać doktorat, by zostać dyrektorem centrum sieciowych systemów informatycznych w instytucie badawczym Stanford (1972–1989).
Feinler w na swoim koncie dokonanie w dziedzinie technologii (w ramach instytutu badawczego Stanford) – przyczyniła się znacząco do powstania systemu nazw domen i wprowadzenia protokołu nazw domen. Sprawiła, że Internet stał się czymś więcej niż zbiorem adresów IP – zawdzięczamy jej dot com, dot nets i dot govs używane na co dzień.
8. Margaret Hamilton 1936-
Amerykańska programistka, inżynier systemów, założycielka dwóch firm technologicznych, najbardziej znana z projektowania systemów dla NASA. Urodziła się w Paoli, w stanie Indiana. Studiowała matematykę na Uniwersytecie w Michigan, także filozofię. Była dyrektorem działu inżynierii oprogramowania w MIT Instrumentation Laboratory, który stworzył pokładowe oprogramowanie lotnicze umożliwiające realizację misji Apollo Neila Armstronga i Buzza Aldrina.
Opracowała oprogramowanie do przewidywania pogody na komputerach LGP-30 i PDP-1. W latach 1961–1963 pracowała nad projektem SAGE w Lincoln Lab, będąc częścią zespołu programistów, którzy napisali oprogramowanie dla pierwszego komputera AN / FSQ-7 (XD-1), mającego wykrywać wrogie siły lotnicze. W 2016 roku otrzymała od prezydenta Baracka Obamy Prezydencki Medal Wolności za pracę przy misjach NASA Apollo Moon.
9. Mary Wilkes 1937-
Urodziła się w 1937 roku w Chicago i ukończyła Wellesley College w 1959 roku na wydziale filozofii. Jej nauczyciel geografii powiedział jej w ósmej klasie, że gdy dorośnie, zostanie programistą komputerowym. I tak się stało. We wczesnych latach pracowała z komputerami takimi jak IBM 709 i IBM 704 przez rok w latach 1959-1960.
W 1961 roku dołączyła do grupy pracujących przy komputerach cyfrowych i przyczyniła się do rozwoju LNC TX-2 – zaprojektowała i napisała instrukcję obsługi dla ostatecznego projektu konsoli. Jest znana z pomocy w opracowaniu pierwszego komputera osobistego, a także była pierwszą osobą, która miała własny komputer w domu.
10. Barbara Liskov 1939-
Ta amerykańska informatyczka jest profesorem na Massachusetts Institute of Technology. Była jedną z pierwszych kobiet, które uzyskały doktorat z informatyki w USA, i jest zdobywczynią najważniejszej dla IT nagrody Turinga.
Jej nazwisko jest powszechnie znane za sprawą znaczącej w programowaniu obiektowym zasady podstawienia Liskov, będącej jedną z reguł SOLID. Jest ponadto twórczynią dwóch języków programowania: CLU, który, choć powstał w I połowie lat 70., pod paroma względami był bardzo innowacyjny, oraz Argus – stworzony dekadę później – był swego rodzaju rozszerzeniem wspomnianego wyżej CLU, mającym na celu ułatwienie programowania rozproszonego.
11. Adele Goldberg 1945-
Jest znana z dokonań w dziedzinie technologii Apple. Urodziła się w Ohio i uzyskała dyplom z matematyki na Uniwersytecie Michigan, a potem tytuł PH.D w informatyce z University of Chicago w 1973 roku. Pracując w Xerox Palo Alto Research Center (PARC), Goldberg była jedyną kobietą w grupie, która stworzyła Smalltalk-80, jeden z najbardziej wpływowych wczesnych języków programowania.
System Smalltalk zaprezentowała Steve’owi Jobsowi, który zaimplementował sporo założeń tego języka w pierwszych produktach Apple. O ważności pracy wykonanej przez Goldberg i resztę zespołu prac świadczy też fakt, że wiele pomysłów, które wdrożono w Smalltalku, stało się też bazą przy tworzeniu pierwszych środowisk graficznych, m.in. w komputerach Macintosh.
12. Radia Perlman 1951-
Ta pionierka programowania komputerowego, posiada na swoim koncie ponad 100 opatentowanych pomysłów. Urodziła się w New Jersey, uczęszczała do Massachusetts Institute of Technology i uczyła się programowania na zajęciach z fizyki. Uzyskała dyplom z matematyki oraz doktorat w informatyce. Robiąc karierę naukową na MIT, w 2000 roku opublikowała podręcznik Połączenia międzysieciowe, znacznie upraszczając routing sieci i mostkowanie.
Perlman uważana jest za twórczynię Internetu, choć ona sama mocno się od tego odżegnuje, podkreślając, że „Internet nie został wymyślony przez jedną osobę”. Faktem jest jednak, że opracowała algorytm stojący za protokołem Spanning Tree Protocol (STP), który jest fundamentalny dla działania Internetu. Jest także wynalazczynią TRILL.
13. Susan Kare 1954-
Jest amerykańską artystką i grafikiem najbardziej znaną ze swoich elementów interfejsu i wkładu kroju pisma w pierwszy Apple Macintosh w latach 1983–1986.
Początkowo pracowała dla Microsoftu, ale jej największe osiągnięcia przypadają na okres współpracy z Apple. Steve Jobs, zainspirowany graficznym interfejsem użytkownika (GUI) firmy Xerox, poszukiwał artysty, który zaprojektowałby ikony Macintosha. Używając bloku papieru milimetrowego, Kare zaprojektowała ikony do Maca, które spełniały trzy zasady: były proste, eleganckie i zrozumiałe.
W ramach swojej pracy w Apple Susan stworzyła także krój pisma Chicago, używany w pierwszych czterech generacjach iPoda.
14. Carol Shaw 1955-
Uważa się, że Shaw jest pierwszą kobietą projektantką gier wideo. Urodziła się i wychowała w Palo Alto w Kalifornii. Początkowo zainteresowana matematyką, z czasem mocniej związała się z dziedziną elektroniki.
Absolwentka inżynierii elektrycznej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, pod koniec lat 70. podjęła karierę w Atari Inc. Tam rozpoczęła projektowanie i programowanie gier wideo. Stworzyła niektóre z najpopularniejszych gier dla Atari Inc., takie jak Polo, 3-D Tic-Tac-Toe i River Raid.
15. Parisa Tabriz 1983-
Studiowała na University of Illinois w Urbana-Champaign inżynierię komputerową, ale wkrótce bardziej pochłonęła ją informatyka. Jeszcze podczas studiów zainteresowała się cyberbezpieczeństwem, po tym, jak włamano się na jej własną witrynę internetową.
Prowadziła intensywne badania nad bezpieczeństwem sieci bezprzewodowych i atakami na technologie naruszające prywatność; współredagowała artykuły o tej tematyce. Po studiach rozpoczęła pracę w Google. Obecnie kieruje działem bezpieczeństwa internetowego w Google Chrome na całym świecie.
W 2012 roku „Forbes” umieścił ją na liście „Top 30 People Under 30 To Watch in the Technology Industry”.
Podsumowanie
Wpływ kobiet na branżę IT na świecie znacząco się zwiększa. Kobiety coraz chętniej studiują na kierunkach inżynierskich, informatykę i telekomunikację, wzrasta ich liczba na wyższych stanowiskach zarządczych w tym zakresie.
Udział kobiet w branży informatycznej dobrze zbadano w USA w 2016 roku. I tak, wśród pracowników w branży informatycznej stanowią one 25%. Relatywnie mniej kobiet pracuje w obszarach decydujących o rozwoju nowych technologii, np. w projektowaniu oprogramowania. Przykładowo, 12% kobiet było wśród architektów sieci, 18% – programistów, 20% – analityków bezpieczeństwa danych, 13% – inżynierów oprzyrządowania (hardware). Dość niskie jest zaangażowanie kobiet w tworzenie najbardziej nowatorskich rozwiązań w dziedzinie nauk informatycznych. W ciągu ostatnich 30 lat były autorkami tylko 2% patentów („Women in Tech: The Facts”, NCWIT 2016).
W Europie na 17 mln inżynierów i naukowców, 10 mln to mężczyźni. Polska na tym tle wypada lepiej – na 1,2 mln naukowców i inżynierów 600 tys. to kobiety. Odsetek kobiet wśród ogółu absolwentów kierunków ścisłych, technicznych i z zakresu technologii informatyczno-komunikacyjnych wynosi 44%, i jest najwyższy odsetek spośród krajów OECD; średnia to 31% (za: OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2017).
